mistynotes

Nee, nee, nee, “Interoperabiliteit, nu!” is niet een leus die je op een spandoek zet. Toch is het belangrijk om stil te staan bij situaties die zo vanzelfsprekend lijken, maar dat misschien wel helemaal niet zijn. Een paar voorbeelden. Natuurlijk kun je geen Gilette mesjes in de houders van het Kruidvat klikken, of HP-inktpatronen in een Canon-printer schuiven. Dat heeft alles te maken met patentrecht en geld kunnen verdienen aan je uitvinding. Gelukkig kunnen we wel lampen van alle soorten merken in onze fitting draaien. Of banden van allerlei merken op onze auto of fiets monteren. Die zijn dan ook makkelijker te repareren en daarmee dus ook duurzamer. De fittingen en banden hebben standaardmaten en zijn daardoor interoperabel. Het is begrijpelijk dat mensen aan hun uitvinding willen verdienen en er voor zorgen dat anderen er niet mee aan de haal gaan. Maar deze bescherming heeft naar mijn mening ook zijn grenzen. Te veel op patentrecht leunen zorgt ervoor dat onze samenleving op kosten gejaagd wordt, en onze aarde extra vervuild wordt, omdat voor ieder uitvindinkje een apart product gemaakt wordt, dat vervolgens bijna niet te repareren valt. Weg gooien is het motto dan, en nieuw kopen bij dezelfde producent, de patenthouder.

Het wordt steeds duidelijker dat de macht van grote bedrijven de vrijheid, een goed inkomen en zelfs de gezondheid van steeds meer mensen aantast. Deze economische reuzen proberen er zoveel mogelijk voor te zorgen dat klanten nog maar één optie overhouden, en dat er geen noemenswaardige concurrentie is. Ze kopen concurrerende bedrijven op, of concurreren starters binnen hun branche weg met belachelijk lage prijzen, ver onder de kostprijs, om na het faillisment van de nieuwe concurrenten, de prijzen weer fors te verhogen. Nog een andere manier om de monopoliepositie te versterken is het aanbieden van producten, die alleen maar gekocht, onderhouden en aangevuld kunnen worden met andere producten van dit monopoliebedrijf.

Keuze uit één winkel

Amazon verkoopt de Kindle ebook reader. Hiermee kun je alleen Amazon boeken lezen, en geen boeken in het open epub-formaat. Als je een grote collectie hebt van bij Amazon gekochte boeken, en je stapt over op een andere e-reader, dan wordt deze collectie meteen waardeloos. Je kunt de boeken namelijk niet op die andere e-reader lezen. Technisch gezien zou het wel kunnen, maar de boeken van Amazon zijn softwarematig beveiligd met DRM. Het kraken van deze beveiliging is vaak volgens de wet strafbaar. Toch is het een beetje raar, dat de auteurswet wordt gebruikt om klanten met handen en voeten aan je winkel te binden. Vermoedelijk gaat het Amazon met die DRM helemaal niet zozeer om het beschermen van het auteursrecht, maar om er voor te zorgen dat klanten opgesloten raken in hun grote webshop. Hewlet Packard (HP) verkoopt mooie printers. Ik heb er zelf ook een. Dit bedrijf probeerde verschillende keren hun inktpatronen met DRM te beveiligen, door een zogenaamde “software-update” van de printers. In zo'n patroon zit natuurlijk geen verhaal dat door het auteursrecht beschermd moet worden. De DRM moet volgens HP rechtmatig worden, door een patent te zetten op een chipje dat in zo'n patroon zit. Dat is gelukkig tot nu toe niet gelukt.

De pil wordt duur betaald

Ook in de medische wereld is een “vendor lock-in” meer regel dan uitzondering. In een Follow the money artikel van maart vorig jaar werd duidelijk dat het maken van testmaterialen voor Corona door laboratoria gehinderd wordt door de schaarste aan materialen die door fabrikant Roche geproduceerd worden. Alleen het UMC in Groningen kon ruimschoots voorzien in tests, omdat dit ziekenhuis ook van andere leveranciers afnam.

Zij werken allemaal met machines van marktleider Roche en zijn daardoor ook afhankelijk van de testmaterialen die de farmaceut levert. Roche kan de vraag niet aan. Die tekorten zijn niet makkelijk op te lossen, aangezien er sprake is van een zogeheten vendor lock-in; wie de machines van Roche gebruikt, heeft ook de materialen van Roche nodig.

Zo kan die afhankelijkheid van een fabrikant de gezondheid van onze samenleving erg fragiel maken, en haar op verschrikkelijk hoge kosten jagen. Het is al vaak aangetoond, onder andere in een artikel in de Correspondent dat de kennis voor medicijnen vooral is vergaard door wetenschappers op universiteiten: met belastinggeld. Toch worden er patenten voor deze medicijnen verleend aan bedrijven. Hiermee worden slechts enkele personen heel erg rijk. Dat we de moraal van farmaceutici best kunnen wantrouwen zien we aan het feit dat de prijs van medicijnen die al lange tijd geleden ontwikkeld zijn, en waarvan gezegd kan worden dat de ontwikkelkosten wel terugverdiend zijn, flink verhoogd worden, als ze ineens ook voor een andere ziekte gebruikt kunnen worden.

Samen

De kracht van ons mensen is volgens mij gelegen in de geweldige manier waarop we kunnen samenwerken. Gebruik maken van elkaars ideeën en uitvindingen heeft ons van generatie op generatie veel gebracht. Van de andere kant zijn we allemaal ook wel egoistisch, vooral als ons leven ervan afhangt. Hoewel, zelfs dat kun je betwijfelen, als je ziet dat “de meeste mensen deugen”, en juist in crisis-situaties andere mensen helpen en steunen, zelfs als dat voor jezelf nadelig is. Maar goed. Het is nu tijd om te kijken naar onze toekomst als mensheid. Dat klinkt zwaar, maar ik denk toch wel dat dit nodig is. We kunnen niet blijven accepteren dat enkele rijke lui zich nog rijker willen maken door het met alle middelen tegengaan van nieuwe initiatieven, het verkopen van niet reparable wegwerpproducten, en hun klanten door het patentrecht onlosmakelijk aan zich willen binden.

Just in time?

Het is jammer dat zo'n patentrecht zich in een juridische doolhof bevindt. Dat maakt het voor monopolisten alvast gemakkelijk om de bestaande situatie te bestendigen. Als overheden bedrijven verplichten zich te houden aan standaarden, en daarmee de interoperabiliteit van producten en software vergroten is dat in ieder geval één manier om die macht te breken. Er zijn ook al Europese stapjes gemaakt om te eisen dat producten reparabel moeten zijn. Wat interoperabiliteit betreft houdt de EU zich vooralsnog voornamelijk bezig met zichzelf. In Amerika is men een beetje verder met de zogenaamde ACCESS Act. Hopelijk komen we snel genoeg tot het besef dat het vrij gebruik kunnen maken van elkaars ideeën de ontwikkeling van nieuwe technieken en oplossingen exponentieel vergroot en de verkwisting van aardse bronnen flink vermindert. Daarmee vergroten we voor onszelf de kans onze toekomst en die van onze aarde weer met vertrouwen tegemoet te zien.

#monopolie #monopoly #ebook #drm #kapitalisme #opensource #interoperability

Update 28 november 2021: De Commissie interne markt en consumentenbescherming (IMCO) van de EU heeft een rapport geschreven over hoe toekomstige wetgeving over digitale markten er uit zou moeten zien. Zij wil een verplichting tot interoperabiliteit voor berichtendiensten en sociale netwerken. Dus we zijn dan toch een stapje verder.